Amas Mattaram
Raden Mataram bergelar Mas Mataram (Maes Materan) atau Amas Mattaram adalah Raja Taliwang yakni Datu atau Raja negeri Taliwang (Karaeng Taliwang), pulau Sumbawa. Beliau anak dari Raden Subangsa.[1] Raden Subangsa bergelar Pangeran Taliwang merupakan menantu Raja Seleparang-Sumbawa (Datu Kamutar 4).[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]
Datu Taliwang merupakan sebutan untuk Raja-raja Taliwang. Raja-raja di Taliwang yang merupakan keturunan raja-raja Banjar, biasanya bergelar Pangeran atau Gusti.[13]
"If the Dutch not give him a hand, it would be over with him. "It is true, there are my brothers Amas Malin and Amas Atchin, but it is not fit that they become kings, because thay are not of the line of the Sumbawan kings, but of Bali. But there is, one may add, my nephews called Amas Mattaram and Amas Bantani [= Datu Loka] who are 5 of the royal house of Sumbawa of olden times".
— Hindu rulers, Muslim subjects.(2001:171)[1]
Ketika Mas Goa diturunkan dari tahta raja Sumbawa, maka ada usulan untuk menjadikan raja Sumbawa penggantinya yakni Amas Malin dan Amas Atchin, tetapi mereka tidak layak menjadi raja, karena mereka bukan dari garis keturunan raja Sumbawa terdahulu,[14] tapi dari (ibu orang) Bali. Maka diusulkan, keponakan Mas Goa bernama Amas Mattaram dan Amas Bantani [=Datu Loka] yang merupakan 5 keluarga kerajaan Sumbawa zaman dahulu.[15][16]
" Mas Bantam en Mas Mataram, zoons van twee zusters van den Koning van Sumbawa en van den Bandjarmasinsen Raden Subangsa. Mas Bantam volgde na de afzetting van Mas Gowa in Sumbawa op; hij was gehuwd met een dochter van den Vorst van Tello en werd in 1705 opgevolgd door zijn zoon Mas Madura; hij stierf in mei 1713.
— Rijks geschiedkundige publicatiën: Grote serie", volume 134, Martinus Nijhoff (1971:58).[18]
Mas Bantam dan Mas Mataram, putra dari dua saudara perempuan Raja Sumbawa dan Raden Subangsa dari Bandjarmasin. Mas Bantam berhasil [menjadi raja] setelah deposisi (menggeser) Mas Goa di Sumbawa; dia menikah dengan seorang putri Pangeran Tallo dan digantikan pada tahun 1705 oleh putranya Mas Madura (Amas Madina); dia meninggal pada Mei 1713.[19]
Silsilah
[sunting | sunting sumber]Hikayat Banjar-Kotawaringin menyebutkan tentang pernikahan Raden Subangsa dengan puteri-puteri Raja Selaparang yang memerintah pulau Sumbawa (Kamutar 4), pernikahan pertama di Taliwang dan pernikahan kedua di Sumbawa Besar dan dari kedua pernikahan itu lahirlah putera masing-masing bernama Raden Bantan dan Raden Mataram yang berlainan ibunya tetapi bersaudara.[4]
"Sudah itu saudara Pangeran Singamarta lain ibu namanya Raden Subangsa itu diperisterikannya ke Silaparang, lawan anak raja Silaparang namanya Mas Surabaya. Sudah itu mati maka bertinggal anak seorang laki-laki namanya Raden Mataram. Sudah itu dijadikannya pula Raden Subangsa itu oleh raja Silaparang lawan anaknya di Sumbawa itu namanya Mas Panghulu; itu beranak laki-laki dinamainya Raden Bantan. Adapun Raden Subangsa itu sudah beranak di Banjar tiga orang perempuan, yang tua namanya Gusti Yada, yang pertengahan namanya Gusti Tika, yang busu namanya Gusti Pika. Maka Raden Subangsa itu disebut orang Silaparang dan orang Sumbawa itu Pangeran Taliwang karena isterinya itu, ibu Raden Mataram itu, diam di negeri Taliwang. Sudah itu datang Raden Subantaka - itu mamarina Pangeran Singamarta yang disuruh mengisterikan Raden Subangsa itu - membawa khabarnya Raden Subangsa itu, maka tiadalah tersebut lagi.".
— Hikayat Banjar.[4]
Kematian Amas Mattaram Datu Taliwang
[sunting | sunting sumber]Karaeng (Datu) Taliwang Amas Mattaram (yang "hilang" di Tallo), tewas dibunuh di Bonto-wala oleh Raden Sanggalea pada tanggal 14 Juli 1693.[20]
14 Juli 1693
nanijalloq Karaeng Taliwan ri Raden Sanggalea lappasaki (Diamuk Datu Taliwang oleh Raden Sanggalea, Raden Sanggalea lolos dari kejaran.
22 Juli 1693
naanaq Karae Bisei Abdullah Manshur nabattu Raden Sanggalea angerang kalenna (Lahir Karae Bisei Abdullah Mansyur, pada saat yang sama Raden Sanggalea menyerahkan diri).
24 Juli 1693
namatetommo Raden Sanggalea nisuro jarroki ri Karae Sambawa (Wafat Raden Sanggalea atas permintaan Mas Bantan Datu Loka Raja Sumbawa untuk memberi hukuman gantung).
Hubungan dengan Raden Subangsa Pangeran Taliwang
[sunting | sunting sumber]| Jalur silsilah Amas Mattaram Datu Taliwang | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Catatan kaki
[sunting | sunting sumber]- ^ a b Hägerdal, Hans (2001). Hindu rulers, Muslim subjects: Lombok and Bali in the seventeenth and eighteenth centuries (dalam bahasa Inggris). Indonesia: White Lotus Press. hlm. 183. ISBN 9747534118. ISBN 9789747534115
- ^ https://www.scribd.com/doc/190123982/Hikayat-Banjar
- ^ Ras, Johannes Jacobus (1968). Hikajat Bandjar [Malayisch u. engl.] A study in Malay historiography by J[ohannes] J[acobus] Ras. [Illustr.] - The Hague: Nijhoff 1968. XIII, 651 S. 8°, Volume 1 dari Bibliotheca Indonesica, ISSN 0067-8023, Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor in de letteren aan de Rijksuniversiteit te Leiden (dalam bahasa Inggris). 1. Bibliotheca Indonesica, Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands), Martinus Nijhoff. ISSN 0067-8023.
- ^ a b c Ras, Johannes Jacobus (1990). Hikayat Banjar (dalam bahasa Melayu). Diterjemahkan oleh Siti Hawa Salleh. Lot 1037, Mukim Perindustrian PKNS - Ampang/Hulu Kelang - Selangor Darul Ehsan, Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka. ISBN 9789836212405. ISBN 983-62-1240-X
- ^ Rosyadi, Sri Mintosih, Soeloso, Proyek Penelitian dan Pengkajian Kebudayaan Nusantara (Indonesia) (1993). Hikayat Banjar dan Kotaringin. Indonesia: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Bagian Proyek Penelitian dan Pengkajian Kebudayaan Nusantara. hlm. 139.
- ^ Cense, Anton Abraham (1928). De kroniek van Bandjarmasin (dalam bahasa Belanda). C.A. Mees. hlm. 54.
- ^ Ras, Johannes Jacobus (1968). Johannes Jacobus Ras, ed. Hikajat Bandjar: A Study in Malay Historiography (dalam bahasa Inggris). Martinus Nijhoff. hlm. 588.
- ^ Ras, Johannes Jacobus (1968). Bibliotheca Indonesica (dalam bahasa Inggris). 1. Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. ISSN 0067-8023.
- ^ Rogayah A. Hamid, Etty Zalita Zakaria. Inti sari karya klasik (dalam bahasa Melayu). 1. Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia. ISBN 9836295062. ISBN 9789836295064
- ^ Majod, Ali (2004). Hikayat Banjar, Siri karya sastera klasik untuk remaja (dalam bahasa Melayu). Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia. ISBN 9836280146. ISBN 9789836280145
- ^ "Museum Negeri Lambung Mangkurat". Hikayat Banjar Volume 1 dari Seri penerbitan Museum Negeri Lambung Mangkurat. 1. Indonesia: Museum Negeri Lambung Mangkurat. 1981.
- ^ Barbary, Iberamsyah (1 Maret 2015). 1001 Gurindam. Indonesia: EnterMedia. hlm. 269.
- ^ Mantja, Lalu (1984). Sumbawa pada masa dulu: suatu tinjauan sejarah. Indonesia: Rinta. hlm. 26.
- ^ Dewa Maja Paruwa
- ^ G. Kolff (1901). Dagh-register gehouden int Casteel Batavia vant passerende daer ter plaetse als over geheel Nederlandts-India (dalam bahasa Belanda). hlm. 168.
- ^ Anthony Marinus Hendrik Johan Stokvis (1888). Manuel d'histoire, de généalogie et de chronologie de tous les états du globe, depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours (dalam bahasa Prancis). Brill. hlm. 380.
- ^ "Mencari Surat-Surat :: Sejarah Nusantara". Arsip Nasional Republik Indonesia. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-07-23. Diakses tanggal 2020-07-23.
- ^ "Netherlands. Ministerie van Binnenlandse Zaken, Netherlands. Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Netherlands. Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, Netherlands. Commissie voor's Rijks Geschiedkundige Publicatiën, Netherlands. Rijkscommissie voor Vaderlandse Geschiedenis". Rijks geschiedkundige publicatiën: Grote serie (dalam bahasa Belanda). 134. Martinus Nijhoff. 1971. hlm. 58.
- ^ Nederlandsche Oost-Indische Compagni (1971). Willem Philippus Coolhaas, ed. Generale missiven van gouverneurs-generaal en raden aan Heren XVII der Verenigde Oostindische Compagnie: deel. 1610-1638 (dalam bahasa Belanda). Martinus Nijhoff. hlm. 58.
- ^ a b "Koninklijk Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië". Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch-Indië (dalam bahasa Belanda). 28. Martinus Nijhoff. 1880. hlm. 163.
- ^ William Cummings, ed. (2011). The Makassar Annals (dalam bahasa Inggris). 35. Diterjemahkan oleh William Cummings. Indonesia: BRILL. hlm. 162. ISBN 9004253629. ISSN 0067-8023.ISBN 9789004253629
- ^ Hoëvel, Wolter Robert (1861). Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (dalam bahasa Belanda). 52 (edisi ke-1). Joh. Noman en Zoon. hlm. 199.
- ^ Bhre Kahuripan ♂ Prabu Hayam Wuruk Sri Rajasa Negara + 1389 M
- ^ Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (1866). Notulen van de Directievergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (dalam bahasa Belanda). hlm. 147.
- ^ http://gowa-negeri1001cerita.blogspot.com/2014/11/silsilah-raja-raja-gowa.html
- ^ Lembaga Kebudajaan Indonesia, Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (1860). Tijdschrift van het Bataviaasch Genootschap (dalam bahasa Belanda). 9. Batavia: Lange & Company. hlm. 126.
- ^ http://sejarahastrologimetafisika.blogspot.com/2011/06/silsilah-kerajaan-banjar.html
- ^ Ully Hermono, Peter Kasenda (2011). "Heldy cinta terakhir Bung Karno". PT Kompas Media Nusantara: 207.
Lihat pula
[sunting | sunting sumber]Pranala luar
[sunting | sunting sumber]- https://dapobud.kemdikbud.go.id/detail/cagar-budaya-situs/603d165b55f806252251dcdd Diarsipkan 2021-07-11 di Wayback Machine.
- http://suluhbanjar.blogspot.com/2010/11/sejarah-orang-orang-banjar-di-pulau.html
- http://opiniartikel.kampung-media.com/2017/04/15/situs-sejarah-kesultanan-taliwang-di-anggaraksa-18272 Diarsipkan 2018-03-08 di Wayback Machine.
- http://aryheritage.blogspot.co.id/2016/11/makam-makam-tua-di-pulausumbawa-nusa.html
- http://gdefik.blogspot.co.id/2012/10/kedatuan-di-gumi-sasak-1.html
- https://www.myheritage.com/person-1503365_223968631_223968631/raden-subangsa-pangeran-datu-taliwang-raden-marabut-datu-taliwang-